Mazowsze jest jednym z zaledwie dwóch województw, w których w latach 2012-2018 wzrosła liczba dzieci i młodzieży. Stabilny rozwój demograficzny województwa w nadchodzących latach stoi jednak pod znakiem zapytania.

W 2018 r. w województwie mazowieckim mieszkało 1 mln 80 tys. dzieci i młodzieży w wieku 0–18 lat, czyli o 3,5% więcej niż w 2012 r. To dobra informacja - tym bardziej, że oprócz Mazowsza wynik na plusie zanotowało tylko województwo pomorskie.

Coraz mniej potencjalnych matek

Zaobserwowany w ostatnich latach wzrost liczby najmłodszych mieszkańców nie oznacza jednak, że Mazowsze może być spokojne o sytuację ludnościową w przyszłości. Utrzymujący się od lat niski poziom dzietności nie zapewnia stabilnego rozwoju demograficznego województwa. Spowodowane jest to coraz mniejszą liczbą kobiet w wieku rozrodczym (15–49 lat). W latach 2012–2018 liczba kobiet w wieku rozrodczym zmniejszyła się o 7,9 tys.

Mazowieckie mamy są statystycznie coraz starsze. Największą grupę matek stanowiły kobiety w wieku 30–34 lata (36,2%), przy czym w porównaniu z 2012 r. najbardziej zwiększył się odsetek matek w wieku 35–39 lat (z 13,5% do 17,8%). Pozytywnym zjawiskiem jest spadek liczby urodzeń wśród nastolatek.

Wciąż trudno o żłobek, zwłaszcza na wsi

W województwie mazowieckim - podobnie jak w całej Polsce – z roku na rok rośnie liczba żłobków, oddziałów żłobkowych i klubów dziecięcych. Dzięki temu dostępność opieki żłobkowej (rozumiana jako liczba miejsc w przeliczeniu na 1000 dzieci w wieku 0–2 lat) zwiększyła się z 43,9 w 2012 r. do 127,1 w 2018 r. Mazowieccy rodzice skwapliwie korzystali z coraz bogatszej oferty opieki - w 2018 r. w żłobkach i klubach dziecięcych przebywało niemal 3 razy więcej dzieci niż w 2012 r.

Jednak mimo widocznej poprawy sytuacji liczba placówek pozostaje zdecydowanie za mała. W miastach szansę korzystania z ich usług ma tylko 15,4% populacji dzieci w wieku do lat 3 w, zaś na wsi zaledwie 2,8%. Nie odbiega to znacząco od średniej krajowej.

Zdecydowanie łatwiej o miejsce w przedszkolu. Odsetek dzieci w grupie wiekowej 3–6 lat uczęszczających do placówek wychowania przedszkolnego wzrósł z 72,3% w roku szkolnym 2012/13 do 94,9% w roku 2018/19 (w kraju wzrost z 68,0% do 89,5%).

Szczęśliwe dzieciństwo? Niestety nie zawsze

W 2018 r. w województwie mazowieckim 26,7 tys. dzieci i młodzieży w wieku 0–18 lat leczyło się w poradniach zdrowia psychicznego i psychologicznych (o 2,8 tys. więcej niż w 2012 r.). Narastającym problemem są też samobójstwa młodzieży. W 2018 r. na swoje życie targnęły się 63 osoby w wieku do 18 lat.

Niestety mimo tych zatrważających trendów w dalszym ciągu brakuje odpowiedniej opieki dla młodych ludzi dotkniętych problemami psychicznymi. Według standardów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na każde 100 tys. dzieci i młodzieży powinno przypadać 10 lekarzy psychiatrów. W 2018 r. w województwie mazowieckim było ich czterech (w kraju niespełna trzech).

Nie wszystkie dzieci mogą czuć się bezpiecznie w domu rodzinnym. W latach 2014–2018 notowano coraz więcej nowych przypadków przemocy domowej nad małoletnimi. O ile w 2014 r. na 10 tys. osób w wieku do lat 17 przypadało 18 małoletnich, którzy mogli być dotknięci przemocą, to cztery lata później takich dzieci było już 27.

Czas wolny? Uwaga na internet i używki

Według najbardziej aktualnego badania Instytutu Psychiatrii i Neurologii w typowy dzień weekendowy około 25% uczniów na aktywność w internecie poświęca 4–5 godzin dziennie, a kolejne 21% więcej niż 6 godzin. Największą aktywność młodzież wykazuje w mediach społecznościowych – codziennie korzystało z nich odpowiednio 58% uczniów III klas gimnazjów i 62% uczniów II klas szkół ponadgimnazjalnych.

Problem dostrzega już sama młodzież. Co trzeci nastolatek ma świadomość, że spędza za dużo czasu w mediach społecznościowych.

Nadużywanie internetu to nie jedyne zagrożenie dla dzieci i młodzież w czasie odpoczynku od zajęć szkolnych. Tradycyjnym towarzyszem dorastania mazowieckich nastolatków pozostaje niestety alkohol. Prawie 39% badanych gimnazjalistów i ponad 63% uczniów szkół ponadgimnazjalnych miało za sobą doświadczenie silnego upicia się.

Do użycia „dopalaczy” chociaż raz w życiu przyznało się 11,8% badanych gimnazjalistów i 13,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Aktualnych użytkowników jest znacznie mniej – w ciągu 30 dni przed badaniem po substancje te sięgnęło 6,2% uczniów z młodszej grupy wieku i 4,5% uczniów starszych.

Mazowieckie na tle innych województw:

• najwyższa liczba dzieci (0-18 lat) w kraju;
• najwyższy wiek środkowy matek rodzących dziecko (31 lat);
• największy odsetek dzieci w wieku 3–6 lat uczęszczających do placówek wychowania przedszkolnego (94,9%);
• drugie (po małopolskim) województwo o najwyższym odsetku zdawalności egzaminu maturalnego (81%);
• bezpieczne szkoły – najmniej wypadków na 1000 uczniów w szkołach podstawowych (8,8%, druga lokata w gimnazjach – 11,5%);
• stosunkowo niska liczba młodzieży w wieku 13-18 lat w przeliczeniu na 100 tys., która próbowała odebrać sobie życie (3 pozycja od końca – 21 przypadków, najwyższa lokata w łódzkim – 62);
• relatywnie niski odsetek dzieci i młodzieży ćwiczących w klubach sportowych (4 miejsce od końca wśród 16 województw).

Pliki do pobrania

Dzieci w województwie mazowieckim w 2018 r. 9.64 MB